Bilgisayarı tanıma
Bu derste bilgisayarın temel birimleri olan donanımları ve donanım çeşitlerini öğrendikten sonra yazılımları öğreneceğiz. Ardından yazılım çeşitlerini gözden geçireceğiz. Klavye ve fare tuşlarını tanıyacağız. Giriş ve çıkış birimlerini öğreneceğiz. Daha sonra verilerin bilgisayarlarda nasıl saklandığını ve hafıza birimlerini gözden geçireceğiz.
Önceki dersimizde donanımın ne olduğunu kısaca öğrenmiştik. Bu dersimizde ise donanımları detaylı bir şekilde işleyeceğiz.
Donanım: Bir bilgisayar sistemini oluşturan ve fiziksel olarak dokunulabilen araçların tümüne donanım denir. İç donanım ve dış donanım olmak üzere ikiye ayrılır. İç donanımlar kasanın içerisinde yer alırken dış donanımlar kasanın dışında yer alır. Ayrıca iç donanım ve dış donanımlar da giriş-çıkış donanımları olarak ikiye ayrılır.
Soru:
Aşağıdaki resimde numaralanmış olarak verilen donanımların isimlerini söyleyiniz. Ayrıca ismini söylediğiniz donanımın iç donanım mı dış donanım mı olduğunu belirleyiniz.
Cevap:
İç donanım ve dış donanım bilgileri ve donanımların isimleri aşağıda verilmiştir.
Donanımların görevleri:
Donanımları öğrendik. İç ve dış donanımları tanıdık. Şimdi bunlar bilgisayar içerisine ne işe yarıyor bunları inceleyelim.
İç donanımlar:
Güç kaynağı
Bilgisayar çalışırken güç sağlayan iç donanım parçasıdır. Prizden gelen elektrik kablosu güç kaynağına elektriği iletir. Güç kaynağı bu elektriği uygun bir şekilde diğer parçalara dağıtır. Bu işlemleri yaparken ısınmaması için içerisinde pervane mevcuttur.
İşlemci
Bilgisayara girilen programlama komutlarını yorumlamak ve uygulamak için gerekli olan temel iç donanım parçasıdır. Bilgisayarın beyni olarak sayılabilir. Üzerindeki iğne gibi olan yapılara PİN denir. İşlemci bilgisayarın yapması gereken işlemleri oluşturur. Bu işlemler PİN'ler sayesinde 0 1 rakamlarıyla oluşturulan özel sinyallerle bilgisayara iletilir.
Sabit Disk
Bilgisayarda, verilerin kalıcı olarak depolanmasını ve istenildiğinde silinebilmesini sağlayan iç donanım parçasıdır. İçinde dönen demir plakalar mevcuttur. Bu plakalar dönerken bir okuyucu yardımıyla bilgiler okunur.
Ram Bellek
Bu donanım yukarıda öğrendiğimiz işlemcinin işlemesi gereken bilgilerin geçici olarak tutulup sıralandığı donanımdır. Kullanıcının bilgisayar üzerinde çalışması sırasında yaptığı işlemlere ait verilerin geçici olarak tutulduğu iç donanım parçasıdır. Bilgisayar kapatıldığında ram içerisindeki tüm veriler silinmektedir.
Anakart
Bilgisayarın tüm donanım birimleri arasında iletişimi sağlayan temel donanım parçasıdır. Güç kaynağı, RAM, işlemci, sabit bellek, ve diğer donanımlar bu karta bağlıdır.
Ses kartı
Bilgisayarlarda ses faaliyetlerini yerine getirmekle görevli birim ses kartıdır. Sesle ilgili işlemleri yapar.
Ekran kartı
Görüntü ve video ile ilgili işlemleri ekran kartı yapar. Bilgisayardaki görüntünün işlenip ekrana yansıtılmasını sağlar.
Dış donanımlar:
Ekran
Bilgisayarda yapılan tüm işlemleri kullanıcılara ekran üzerinden gösteren donanımdır. Monitör olarak da bilinir.
Klavye
Üzerindeki tuşlar yardımıyla bilgisayara metin girilmesini ya da tuş komutlarının uygulanmasını sağlayan dış donanım parçasıdır.
Fare
Bilgisayar ekranındaki işaretçinin konumunu değiştirerek, üzerindeki tuşlar yardımıyla istenilen ekran bölümünün kontrolünü sağlayan küçük dış donanım parçasıdır. Mouse olarak da bilinir.
Yazıcı
Bilgisayarda hazırlanan metinlerin kâğıt üzerinde çıktısının alınabilmesi için yazıcılara ihtiyaç duyarız.
Hoparlör ve kulaklık
Sesin bilgisayardan dışarıya aktarılabilmesi için kullanılan hoparlör ve kulaklık donanımlarına ihtiyaç duyulur.
Mikrofon
Sesin dışarıdan bilgisayara aktarılabilmesi için kullanılan mikrofon donanımı kullanılır.
Diğer bilgisayar donanımları
Yukarıda temel olarak bilinen donanımları öğrendik. Fakat bilgisayar donanımları bunlarla sınırlı değildir. Bilgisayara internetin bağlanmasını sağlayan ethernet kartı, cd-dvd sürücüler, USB girişleri de donanımlardır. Şimdi bir video ile bu donanımları da öğrenelim ve donanımların bilgisayarda nerede yer aldığına bir bakalım.
Bilgisayar donanımları video:
Bilgisayar yazılımları:
Yukarıda öğrendiğimiz donanımların istediğimiz gibi çalışması için yazılımlara ihtiyaç duyulur.
Yazılım: Bilgisayar donanımının istenilen amaçlar doğrultusunda çalıştırılmasıyla kullanıcının bilgisayarda istediği işlemleri yapabilmesini sağlayan programlardır. Bilgisayarın çalışması için gerekli olan en önemli yazılımlar işletim sistemleridir.
İşletim Sistemi Yazılımları: Bilgisayara ait tüm donanım ve yazılım kaynaklarını kullanarak bilgisayarın yönetimini sağlayan bilgisayar ve kullanıcı arasındaki arayüz yazılımlarıdır. Diğer bütün programlar işletim sistemleri üzerine kurulur. En bilinenleri Windows, Linux, MAC'tır. Ayrıca telefonlarda Android ve İOS işletim sistemleri kullanılır.
Diğer yazılımlar:
Bilgisayarda kullanılan çeşitli uygulama yazılımları da vardır. Bunlar işletim sistemlerinin üzerine kurulur.
Örneğin metinler oluşturmak için kullanılan ofis yazılımları, eğlenceli oyun yazılımları, İnternet’te gezinmek için kullanılan İnternet tarayıcıları, resim düzenleme yazılımı ve virüslere karşı kullanılan antivirüs yazılımları bunlara örnektir.
Aşağıda bazılarının simgeleri verilmiştir. Bu simgelerden tanıdığınız mutlaka vardır. İlerdeki derslerimizde birçok yazılım öğreneceğiz.
Klavye kullanımı
1. Kısa yol ve simge seçimi için kullanılan kontrol tuşları CTRL tuşudur ve SARI renkle gösterilmiştir.
2. Yazı yazarken boşluk bırakmaya yarayan tuş boşluk tuşudur ve KIRMIZI renkle gösterilmiştir.
3. Yazılara paragraf başı bırakmaya yarayan tuş TAB tuşudur ve KAHVERENGİ renkle gösterilmiştir.
4. Yazıları silmek için kullanılan tuş backspace tuşudur ve LACİVERT renkle gösterilmiştir.
5. Yazı yazmak için gereken harflerin bulunduğu tuşlar harf tuşudur ve YEŞİL renkle gösterilmiştir.
6. Sayı yazmak için kullanılan tuşlar sayı tuşlarıdır ve MAVİ renkle gösterilmiştir.
7. Sürekli büyük harf veya küçük harf yazmak için kullanılan tuş Capslock tuşudur ve MOR renkle gösterilmiştir.
8. Sayıların üzerindeki karakterleri yazmamızı sağlamak için sayı tuşu ile birlikte basılan ve kısa süreli büyük yazmaya yarayan tuş Shift tuşudur ve AÇIK MAVİ renkle gösterilmiştir.
Fare kullanımı
1. Fare üzerinde tek tıklayınca dosya seçmeye, çift tıklayınca dosyaları açmaya yarayan tuş sol tuştur ve SİYAH renkle gösterilmiştir.
2. Fare üzerinde dosyaları silme, kopyalama, taşıma, yeniden adlandırma gibi ayarların olduğu menüyü açmaya yarayan tuş sağ tuştur ve PEMBE renkle gösterilmiştir.
3. Farenin İnternet sayfalarında ya da belgelerde aşağı doğru kaydırma işlemi yapan tuş fare tekerleğidir ve TURUNCU renkle gösterilmiştir.
Giriş-Çıkış Donanımları
Bilgisayar içerisindeki bilgilere veri denir. Bazı donanımlar bilgisayara veri girişi yaparken bazıları bilgisayardan dışarıya veri çıkışı yapar. Bazıları da hem veri girişi hem veri çıkışı yapar.
Örneğin klavye bilgisayara bilgi girişi yaptığı için giriş donanımıdır. Fakat ekran bilgisayarda olan bilgileri kullanıcılara aktardığı için çıkış donanımıdır.
Soru:
Aşağıda bazı donanımları görüyorsunuz. Bunlardan bazıları dışarıdan bilgisayara bilgi aktarımı sağlar yani giriş birimidir. Bazıları ise bilgisayardan dışarıya bilgi aktarılmasını sağlar yani çıkış birimidir. Bazıları ise hem dışarıdan bilgisayar bilgi aktarır hem de bilgisayardan dışarıya bilgi aktarır.
Bu donanımların hangisi çıkış birimi hangisi giriş birimi belirleyiniz.
Cevap:
Bilgisayarda veri saklanması
Bilgisayar 0 1 rakamlarından oluşan özel sinyallerle çalışıyor. Peki bu rakamlar nasıl oluyor da resimlere dönüşüyor. Bilgisayarın veri saklama yöntemini birlikte öğrenelim. Daha sonra saklama birimlerini öğreneceğiz.
Soru 1:
Yalnızca rakamlarla çalışan bilgisayarlar nasıl olur da resim saklayabilir?
Cevap:
Görseller aşağıdaki gibi küçük noktalardan oluşur. Örneğin soldaki a harfine yakından baktığımızda sağdaki gibi görünür. Küçük noktalar bir araya gelerek şekiller görseller oluşturur. Bu noktalara piksel denir.
Soru 2:
Peki bu görseller rakamlarla nasıl saklanıyor?
Cevap 2:
Boş ve dolu alanların belirlenmesi yöntemi ile. İçi dolu karelere 1 içi boş karelere 0 sayısı verilerek görseller saklanır.
Aşağıdaki görselde her bir satırın oluşması için yan tarafta verilen 0 ve 1 rakamlarını görüyorsunuz. İşte bilgisayar bu yöntemle görselleri saklar. Biz istediğimiz zaman bize sunar. Şimdi bir etkinlik yapalım ve bu konuyu iyice anlayalım.
Etkinlik:
Aşağıda 0 ve 1 rakamlarıyla verilen görseli kare halinde gösterirsek nasıl bir görüntü ortaya çıkar?
Etklinliğin cevabı:
0 boş kare 1 de dolu kare olduğu için soldaki gibi bir görüntü oraya çıkar. Ayrıca sadece siyah ve beyaz resimler değil renkli resimler de bu şekilde saklanır. Bunun için renk kodları kullanılır. Şimdi bununla ilgili bir video izleyelim.
Bilgisayarda veri saklama birimleri:
Hayatta bazı ölçü birimleri vardır. Mesela birisi size ‘Manavdan elma alıp gelir misin?’ dediğinde siz ‘Kaç kilo almalıyım?’ diye sorarsınız. İşte sizin orada kullandığınız kilo ağırlık ölçü birimidir. Kg, ton gibi.
Bilgisayardaki dosyaların da büyüklüğünü belirtmek için kullanılan ölçü birimleri vardır. Bunlara bilgisayar hafıza birimleri denir. Bu hafıza birimlerinin aynı diğer hafıza birimlerinde olduğu gibi birbirlerine göre belli oranları vardır. En küçüğü BİT' dir. BİT 0 ve 1 rakamlarından oluşur. Daha sonra aşağıdaki gibi bir sıralamayla giderek birimler büyür.
BİT (BİT) < BYTE (B) < KİLOBYTE (KB) < MEGABYTE (MB) < GİGABYTE (GB) < TERABYTE (TB)
8 BİT (BİT) = 1 BYTE (B)
1024 BYTE (B) = 1 KİLOBYTE (KB)
1024 KİLOBYTE (KB) = 1 MEGABYTE (MB)
1024 MEGABYTE (MB) = 1 GİGABYTE (GB)
1024 GİGABYTE (GB) = 1 TERABYTE (TB)
Sonuç:
Bilgisayarın temel birimleri olan donanımları ve donanım çeşitlerini öğrendikten sonra yazılımları öğrendik. Ardından yazılım çeşitlerini gözden geçirdik. Klavye ve fare tuşlarını tanıdık. Giriş ve çıkış birimlerini öğrendik. Daha sonra verilerin bilgisayarlarda nasıl saklandığını ve hafıza birimlerini gözden geçirdik.
Günün oyunu 1:
Günün oyunu 2: